Is gedrag een overwaaiende hype in ons communicatiewereldje? Of snijdt het echt hout? ‘We moeten iets met gedrag’, hoor ik veel tegenwoordig. Maar wat? En waarom? De lekker bekkende 6 principes van Cialdini doen het goed *). Workshops en presentaties over gedrag zijn er in overvloed. ‘Word expert in 1 dag.’ Toe maar! Alsof het een trukendoos is.
Ik vind dat gedragsbeïnvloeding meer aandacht mag hebben van communicatiemensen. Waarom ben ik zelf eigenlijk zo’n gedragsfan geworden, of misschien wel meer een psychologiefan?
Mond vol tanden
In het verleden leverde ik nogal eens een communicatiestrategie af. Gedegen, zoals iedereen van mij gewend is. Ik benoemde keurig doelen in termen van kennis, houding, gedrag, bedacht een prachtige kernboodschap, leverde een lijstje middelen en klaar is Kees. Geheel volgens de regels der kunsten.
Maar ik miste iets en voelde me niet helemaal senang. Hoe wist ik nou of mijn strategie werkelijk bij zou dragen aan het doel. Ik miste een waarom: waarom werkt het, deze middelenmix? Als een opdrachtgever me zou vragen: waarom denk je dat we met dit plan onze doelen bereiken, zou ik met mijn mond vol tanden staan.
Het kwartje
Met deze vragen in mijn hoofd, las ik toevallig het boek De nieuwe aanpak van overheidscommunicatie van Bert Pol en Christine Swankhuisen. Wauw! Dat was interessant. En ineens viel het kwartje. In de sociale psychologie lag mijn ‘waarom’, de strategie, hoe je communicatie werkelijk effectief kunt maken. Een wezenlijke stap verder dan de kernboodschap en middelenmix.
Na een masterclass over gedrag, communicatie en sociale psychologie, ging ik anders nadenken over mijn communicatiestrategieën. Ik las veel boeken, probeerde te begrijpen hoe het in elkaar zat. Er bleek een oneindige zee van kennis om me aan te laven. Ik zocht ook tools om de theorie behapbaar te maken en toe te passen in de praktijk. Samen met collega Loes Hekkens, die hetzelfde pad bewandelde, liep ik tegen Intervention Mapping aan, een denkraam uit de gezondheidssector. Inmiddels zijn we ook bekend met 7E, EAST, NUDGE, CASI etc..
Tegengif
Een boek en een blogsite verder besloten we een vijfdaagse training voor onze vakgenoten op te zetten, tegengif voor de grote-stappen-snel-thuis-cultuur. Onze missie was om vakgenoten te helpen voorbij de hype te gaan en werkelijk de vruchten te plukken van het onderzoek van psychologen. Door theorie uit te diepen én te koppelen aan de praktijk.
De vierde training staat op de rol voor september. Ik verheug me stiekem op de fronsende voorhoofden op de derde dag. Het is altijd even doorbijten dan, maar op de vierde dag zie ik de gezichten van onze cursisten altijd weer opklaren. Dan is het kwartje blijkbaar gevallen. Als de cursisten aan het eind dan ook nog zeggen dat dit écht niet mag ontbreken in de communicatieopleidingen, vind ik dat dat onze missie is geslaagd: de hype voorbij.
*) Ik doe Cialdini hier misschien wat tekort. Zijn principes zijn gebaseerd op gedegen onderzoek en worden tot in de details uitgewerkt in zijn boeken.De
En wat gebeurt er als je een schaal met fruit neerzet op je werk? De sinaasappels worden als laatste gepakt, want het is nogal een gedoe om die te pellen. Biedt je partjes aan, dan is de sinaasappel snel weg.
Wie is Bep?
Maar dat is maar ten dele de oorzaak. De mensen zijn weg uit hun sociale groep, de groep die bepaalt wie ze zijn, die hun identiteit bepaalt. Net als de Hollanders in Canada; nergens vind je mensen die Hollandser zijn. In het AZC zijn vluchtelingen zo ontheemd, zo alleen in de massa, dat ze zich wanhopig vastklampen aan hun laatste stukje identiteit, aan hun laatste stukje eigenheid. En waar mensen hun identiteit vasthouden zetten ze zich af tegen die van anderen. Dan ontstaan er makkelijk partijen: wij tegen zij.
Eindelijk is er het lang verwachte boek over het 7E-model: Effectief gedrag veranderen met het 7E-model door Fran Bambust. Zij voorspelde afgelopen juni tijdens de presentatie dat onze boeken ezelsoren zouden krijgen en er na een jaar vreselijk beduimeld uit zouden zien. Is dat zo? We bespraken het boek met de leesclub van de linkedingroep Communicatie en gedrag. Onze conclusie: véél maar toch heel bruikbaar.
12E_model
Dat Belgen fantasierijk met hun taal omgaan wist ik wel, maar de beeldende manier waarop Fran Bambust de lastige materie van communicatie en gedrag in kaart brengt toont aan dat je meer in huis moet hebben dan alleen maar Belgische zijn.
Een omgekeerd voorbeeld: als je auto rijdt, en je bent met je gedachten ergens anders, dan is systeem 1 aan zet. Je neemt automatisch de afslag terwijl je eigenlijk rechtdoor had moeten rijden, want je rijdt niet naar je werk maar naar de tandarts. Rij je eenmaal de verkeerde weg, dan word je plotseling door iets getriggerd, systeem 2 wordt actief en je draait om.
Mensen laten zich goed in beweging brengen door vrienden en familie. Ik moet er dus voor zorgen dat zij jou een duwtje in de goeie richting geven.
Inwoners moeten zich meer gaan inspannen voor hun zorgbehoevende ‘buren’. Zij moeten immers het gat vullen dat valt door de bezuinigingen in de zorg. ‘Er moet meer burenhulp komen, mensen moeten meer participeren. Deze boodschap moet zo snel mogelijk gecommuniceerd worden naar de burgers,’ roepen politici en Wmo-beleidsmedewerkers daarom in koor. Maar burgers moeten helemaal niks! Ze zullen ook niet zomaar doen wat de overheid zegt, alle aansporingen op posters ten spijt.
Valkuil nr. 2
Fia's blog 